ตำนาน 12 นักษัตร เป็นตำนานที่เล่าขานกันมาช้านานตั้งแต่โบราณกาลของจีน โดยเล่าความเป็นมาของปีนักษัตร ซึ่งเป็นแนวคิดการนับปีของหลายเชื้อชาติ รวมทั้งจีน ไทย เวียดนาม เป็นต้น ตำนานของจีนเรื่องเล่าเรื่องนี้ไว้ว่า
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เทวดาพูดกับสัตว์ทั้งหลายว่า
"ใกล้ปีใหม่แล้ว รุ่งเช้าวันชิวอิก ( คือ วันที่ 1 เดือน 1 ตามจันทรคติของจีน) เชิญท่านทั้งหลายมาอวยพรปีใหม่ ข้าพเจ้าจะกำหนด 12 นักษัตรตามลำดับ จากท่านที่เดินทางมาถึงอันดับที่ 1 ถึง 12 ตั้งแต่นี้ไป ในแต่ละปีก็จะมีสัตว์ 1 ตัวเป็นนักษัตร"
สัตว์ทั้งหลายต่างจดจำวันดังกล่าวไว้ได้อย่างแม่นยำ มีแต่แมวขี้เกียจเท่านั้นที่จำไม่ได้จึงไปถามหนู
"เป็นวันชิวยี่จ๊ะ ( วันที่ 2 เดือน 1 ) "
ซึ่ง วันส่งท้ายตรุษจีนมาถึงอย่างรวดเร็ว เจ้าวัวรู้ตัวว่าเดินช้า จึงออกเดินท่างตั้งแต่เที่ยงคืน พอเจ้าหนูเห็น ก็เลยกระโดดขึ้นหลังวัว เมื่อมาถึงเช้าวันชิวอิก วัวก็เดินทางไปถึงก่อนใครๆ และเมื่อวัวส่งเสียงเรียก เทวดาก็ออกมาเปิดประตูให้ เจ้าหนูรีบกระดดดลงมาจากหลังวัวและวิ่งไปหาเทวดา
"เจ้าหนู ยินดีต้อนรับ เจ้ามาถึงเช้าที่สุด นักษัตรที่ 1 คือเจ้า"
ด้วย เหตุนี้ หนู (ชวด) ถึงถูกจัดให้อยู่นอันดับแรกของนักษัตร วัว (ฉลู) อยู่ในอันดับ 2 แล้วตามด้วยเสือ (ขาล) กระต่าย (เถาะ) มังกร (มะโรง) งู (มะเส็ง) ม้า (มะเมีย) แพะ (มะแม) ลิง (วอก) ไก่ (ระกา) สุนัข (จอ) และหมู (กุน) ซึ่งก็ว่ากันว่ากามรลำดับ 12 นักษัตร เป็นอันสิ้นสุด
ในวัน ที่ 2 เจ้าแมวจึงตามมา แต่ก็สายไปแล้ว เพราะถูกหนูหลอก จึงแค้นใจมาก นับแต่นั้นเป็นต้นมา เมื่อแมวเห็นหนูก็จะไล่จับทันที เทวดาก็เลยสั่งให้เจ้าหนูมักหลบซ่อนในถ้ำหรือซอกรูเล็กๆ ตั้งแต่นั้นมา